Best vaak krijg ik de vraag waarom ik Mandeville Academy heb opgericht. Het kwam zo op het spreekwoordelijke pad. Een van de redenen, wellicht, is dat slimme mensen Nederland/wereld ietwat beter kunnen maken. Toch? Hoe en waarom? Geen idee. Wellicht speelt in dit verband het nummer 19632 een rol. Dit nummer is het concentratiekampnr. van mijn opa: häftling 19632, Willem Meurs. Politiek gevangene. Zijn rondje concentratiekampen is zoals zovele verhalen. Maar mede door de aanwezigheid van bepaalde foto’s / documenten staat zijn verhaal voor mij symbool voor de afwezigheid van zwart/wit denken. Enfin, oordeelt u zelf.
Mijn grootvader (geboren 1902) werd thuis in Veenendaal gearresteerd op kerstavond 1942. Eerder dat jaar was hij opgeroepen voor de Arbeitseinsatz, maar daar gaf hij natuurlijk geen gehoor aan. Hij vond een onderduikadres in een schuur in Scherpenzeel. Hij probeerde via de keuken te vluchten, maar werd in de tuin opgewacht door een Nederlandse politieagent. Wie hem heeft verraden, weten we niet.
Mijn grootvader werd op 28 december 1942 naar Utrecht gebracht en daarna naar Amsterdam. Vanuit Amsterdam vertrok hij via kamp Amersfoort naar concentratiekamp Neuengamme nabij Hamburg.
Uit de transporttrein wist mijn grootvader bij Weesp bovenstaande (links) verfrommelde briefje te gooien. Een vinder stuurde het briefje door naar mijn oma (rechts).
Op 20 januari 1943 komt mijn opa aan in concentratiekamp Neuengamme en wordt op 25 januari 1943 gevangen gezet in een subkamp van Neuengamme, Drutte nabij Braunschweig. Hij stuurt diverse standaard briefjes aan mijn oma.
De gevangenen in Neuengamme-Drutte werden tewerkgesteld in de Herman Goering Werke om de 88mm granaten voor het Duitse leger te fabriceren. De arbeidsomstandigheden en leefomstandigheden waren erbarmelijk. Marteling en executies maakten onderdeel uit van het dagelijks leven.
Mijn grootvader kreeg in januari 1944 keukendienst. Wat hij hiervoor heeft moeten doen weet ik niet. Het heeft zijn leven in ieder geval verlengd. Mijn oma ontvangt na september 1943 geen postkaarten meer.
Op transport
Concentratiekamp Neuengamme, Celle en Bergen Belsen vielen onder HSSPF Mitte (Hoheren SS- und Polizeifuhrern Mitte). In januari 1945 werd besloten Neuengamme en haar satellietkampen te ruimen. Op 6 april 1945 kwam het bevel om de gevangenen naar Bergen Belsen te vervoeren en daar om het leven te brengen. De trein met circa 2.800 gevangen (in vooral open veewagons) vertrok in de vroege middag van 8 april 1945 richting Bergen Belsen. Mijn grootvader was en van de gevangenen in deze trein. Dat weten we doordat de transportlijsten bewaard zijn gebleven.
In de namiddag liep de trein het station van Celle binnen. De gevangenentrein stond stil naast een militair treintransport met voornamelijk munitie.
Het bombardement
Eerder die middag was de Amerikaanse 9th Bombardment Division vanuit vliegvelden in Belgie en Frankrijk airborne gegaan om drie doelen in Duitsland aan te vallen: (I) Sondershausen (ii) Nienhagen en (iii) Celle.
De aanval op het treinstation Celle duurde 50 minuten (18:11 – 19:00 uur). De vliegtuigen wierpen 239 ton aan bommen op de transporttrein met gevangenen, waar dus mijn grootvader. De Amerikanen hebben verschillende foto’s gemaakt vanuit het reconnaissance vliegtuig van voor en na de aanval. Op de eerste foto ziet u het station Celle met trein in tact, op de tweede foto de trein na de aanval.
‘Celler Hasenjagd’
De overlevenden van het bombardement vluchtten het stadje Celle in. De bewoners (m.n. Hitlerjugend) organiseerde daarop een jacht / massaslachting onder de zwaargewonde overlevenden van het transport. Deze massaslachting is de geschiedenis ingegaan als de ‘Celler Hasenjagd’. Meer daarover leest u hier. De ernst van de massaslachting rechtvaardigde een separaat ‘Neurenberg’ proces na de Tweede Wereldoorlog.
‘Totenmarsch’
De overlevenden werden door de SS gedwongen een zogenaamde dodenmars te lopen naar concentratiekamp Bergen Belsen. Een dodenmars komt kort gezegd hierop neer: wie het tempo niet kan volhouden, wordt standrechtelijk neergeschoten. U leest daarover meer hier en hier.
In concentratiekamp Bergen Belsen: einde
Over Bergen Belsen valt niets te zeggen. Wie nu op bezoek gaat, treft een kale vlakte aan omringd door een schuldig landschap. En daar eindigde het voor mijn grootvader.